Gisteravond lagen in een lange en onstuimige raadsvergadering de diverse modellen ten aanzien van de herinrichting Elandsgracht op tafel. Ook werd er uitgebreid stilgestaan bij het burgerinitiatief. Hieronder kun je de spreekteksten teruglezen van fractievoorzitter Jorrit Nuijens met betrekking tot Model nul en Model 2+. In de bijlage vind je de motie zoals deze aan de raad voorlag. De motie haalde een meerderheid en werd aangenomen.

Eerste termijn: Model Nul

Voorzitter,

Voordat ik toekom aan de inhoudelijke bespreking van het burgerinitiatief en Model 0 lijkt het me nodig eerst iets te zeggen over het proces tot nu toe, en de rol die GroenLinks daarin heeft gespeeld.

Half oktober werd het herinrichtingsvoorstel voor de Elandsgracht door het dagelijks bestuur vrijgegeven voor bespreking door de raadscommissie. GroenLinks heeft dat voorstel, dat het product was van een lang en bewonderenswaardig inspraak en participatieproces zorgvuldig besproken en beoordeeld.

Het bleek op zich een hele verbetering ten opzichte van de huidige situatie: brede stoepen, meer fietsparkeren, meer ruimte op de koppen van de middenberm. De keuze om door de inhuur van garageplekken schaarse ruimte op straat vrij te maken en vergunninghouders de kans te bieden ietsje verderop voor hetzelfde bedrag in een garage te staan was vooruitstrevend, dapper, en op dat moment een unicum in Amsterdam.

Voorzitter, ondanks de goede elementen uit het voorstel van het DB, zag mijn fractie ook onbenutte mogelijkheden om meer recht te doen aan het monumentale karakter van de straat, aan de functiebalans, en aan de fietsveiligheid.

Toen enige dagen na onze eerste fractiebespreking van het plan bleek dat het inhuren in particuliere garages het speerpunt was van de nieuwe gemeentelijke parkeersystematiek, voelde mijn fractie zich verplicht om dit nieuwe stedelijke uitgangspunt ten volle te proberen te benutten om de Elandsgracht voor nu en voor de komende veertig jaar zo goed mogelijk in te richten. Meer plekken huren voor een betere straat dus.

Wij waren ons ervan bewust, voorzitter, dat we daarmee de buurt zouden verrassen. Onze vele momenten op de Elandsgracht, de meer dan 3000 verspreide folders, onze eigen buurtbijeenkomst en de bijeenkomst in de Krakeling op verzoek van de commissie konden het gevoel van verrassing en de verontwaardiging die daarmee gepaard ging niet meer voorkomen.

Simpel gezegd, voorzitter, heeft mijn fractie een goed idee te laat gehad. Achteraf bezien hadden wij ons voorstel beter kunnen doen op het moment dat het plan van het DB voor inspraak werd vrijgegeven. Door dat niet tijdig te bedenken heeft mijn fractie onbedoeld bijgedragen aan de nu hoog oplopende emoties in de buurt. Voorzitter, dat spijt ons.

Dat gezegd hebbende: als je als volksvertegenwoordiger, alles afwegende, vindt dat je een beter voorstel hebt, dan ben je verplicht dat voorstel te doen. Het gaat uiteindelijk immers niet om de emoties, maar om het uiteindelijke resultaat.

De Elandsgracht heeft vele functies, hart van een buurt, winkelstraat, primaire fietsroute, een bestemming voor mensen van heinde en verre, en een woonstraat. Allemaal functies voorzitter, waar we niet alleen voor vandaag, maar voor de komende veertig jaar voor moeten inrichten.

GroenLinks heeft nooit willen bijdragen aan onrust, en zeker niet aan vertraging van de herinrichting. Nu, mede in reactie op ons voorstel, een burgerinitiatief is ontstaan, dat zich overigens evenzeer richt tegen Model Twee Plus als Model Twee, is die vertraging wel ontstaan. Ook dat betreuren we.

Dat het burgerinitiatief tot vertraging leidt is zeer zeker de ijverige en gepassioneerde indieners niet aan te wrijven. Ook voor de indieners geldt: als je echt vind dat je een beter idee hebt, ben je verplicht dat idee op tafel te leggen. Alle lof daarvoor dus.

Voorzitter, voor GroenLinks blijven de balans en de kwaliteit leidend. Wat ook leidend zal blijven is dat we uiteindelijk de argumenten wegen uit de buurt, en niet de emoties. Het zou simpel zijn om gewoon het aantal handtekeningen als eenduidig en helder signaal op te vatten, maar dat doet geen recht aan de paar duizend buurtbewoners die niet tekenden, of aan het feit dat niet iedereen om dezelfde reden tekende. Het doet ook geen recht aan de zorgvuldigheid van de afweging die wij hier moeten maken.

Voorzitter, ons hebben vele argumenten voor en tegen het burgerinitiatief bereikt. Ook hebben we het initiatief zelf, en het drukwerk dat verspreid is in de buurt, natuurlijk goed bestudeerd.

Wat opvalt is dat, waar voor sommige initiatiefnemers en ondertekenaars het behoud van het transformatorhuisje de reden is om het initiatief in te dienen of te tekenen, het voor anderen veel meer gaat om het behoud van het parkeren op straat, of de vrees dat de parkeerplaatsen op straat niet in de nabije omgeving terug zullen komen.

Voorzitter, het is duidelijk dat het huisje voor een aantal mensen van grote emotionele en wellicht zelfs culturele waarde is. Uit de inspraak en het volledige klankbordproces blijkt echter dat er ook veel mensen zijn in de buurt, die het huisje veel liever kwijt dan rijk zijn, onder meer omdat het de zichtlijnen en de ruimtelijke beleving van de Elandsgracht beperkt.

Ook GroenLinks vind dat het huisje het gebruik en de beleving van de straat beperkt. Wij menen dat de culturele en emotionele waarde van het huisje toch bewaard kunnen blijven, bijvoorbeeld door belangrijke elementen uit de schildering in een kunstwerk te vatten, dat zo geplaatst wordt dat niet langer sprake is van een hoog, drie dimensionaal, massief object.

Ten aanzien van het parkeren horen we van voorstanders van Model Nul verschillende geluiden:

Via de mail spreken mensen hun steun uit aan Model Nul “omdat dan het hoogste aantal parkeerplaatsen behouden blijft”. Dit terwijl in Model Nul 150 plaatsen behouden blijven, in Model Twee 160, en er in Model Twee Plus zelfs extra parkeerplaatsen bijkomen, met een totaal van 180 plekken. Als we die zorg uit de buurt dus serieus nemen, zou het voor de hand liggen te kiezen voor het plan met het hoogste aantal parkeerplaatsen, en dat is plan Twee Plus.

Voorzitter, als ik het aantal parkeerplaatsen benoem hebben we het over het daadwerkelijke plekken, en tellen we dus oneigenlijk gebruik niet mee. Overigens kun je natuurlijk in elk model meer auto’s op de parkeerplaatsen proppen dan bedoeld. Drie kleine auto’s op twee plekken parkeren blijft dus mogelijk.

Ook veelgehoord is dat het stadsdeel de plekken die op straat verdwijnen niet zou gaan huren bij de Q-park, of dat, als het stadsdeel straks niet meer bestaat, het contract met Q-park niets meer zou betekenen. Ook horen we veel dat de tarieven voor de garage hoger zouden worden dan de gewone vergunningstarieven.

Voorzitter, dat zijn geen argumenten, dat zijn angsten, en het feit dat ze niet op waarheid berusten beïnvloed hoe wij als fractie de daadwerkelijke steun voor Model Nul wegen.

Ik zeg zeker niet, voorzitter, dat die spookbeelden door de initiatiefnemers in de hand gewerkt worden, daar kan ik me niets bij voorstellen, maar ze zijn er zeker. En ja natuurlijk zijn er ook voorstanders van Model Nul, die wel heel goed weten wat de precieze plannen zijn, en die daar toch tegen zijn. Van vele van hen komt als argument naar voren: “ik wil niet naar de Q-park lopen want die is verder weg”.

Voorzitter, in de praktijk betekent dit dat wij ervoor zouden moeten kiezen de Elandsgracht ook voor de komende veerig jaar in te richten als openbaar parkeerterrein, waar 70% van de openbare ruimte door 20% van de gebruikers wordt bezet met geparkeerd blik, om te voorkomen dat deze kleine minderheid in sommige gevallen verder moet lopen naar hun auto. Dat vinden we eigenlijk te zot voor woorden.

Model Nul biedt door al het blik op straat te laten niet de ruimtelijke winst, niet de kwaliteitswinst, en niet de toename in fietsveiligheid van Model Twee Plus. Model Nul maakt zelfs ook de brede stoepen die zowel Model Twee als Model Twee Plus bieden onmogelijk. Dat doet geen recht aan de feitelijke noden en behoeften die voortvloeien uit de functies en het gebruik van de straat, is niet toekomstbestendig, en is daarnaast gewoon doodzonde van het geld.

Voorzitter, een ander argument dat nadrukkelijk gebruikt wordt in het drukwerk van de indieners gaat ongeveer zo: “de deelraad moet zich niet bemoeien met de Elandsgracht. Het is onze gracht en wij bepalen hoe die eruit moet zien.”

Dat argument voorzitter, doet het ongetwijfeld goed in de Jordaan, maar het overtuigd ons allerminst. Als alleen de indieners en ondertekenaars zouden bepalen dan zou het voor de hand liggen dat zij de 3,2 miljoen die de herinrichting kost ook zelf betalen. Dat is natuurlijk niet aan de orde. De herinrichting wordt betaald van publiek geld, en zo hoort dat ook, want het is niet alleen de Elandsgracht van de indieners, of van de voorstanders van “niets doen”.

Het is zelfs niet alleen de Elandsgracht van de bewoners en ondernemers, of van de buurt. Het is ook de Elandsgracht van de mevrouw uit West die er elke dag overheen fietst, het is ook de Elandsgracht van de rolstoeler uit de Weteringbuurt die er graag komt winkelen, en ja, het is zelfs de Elandsgracht van de toerist die de straat komt bewonderen. En, voorzitter, het is de Elandsgracht waar de kinderen van onze kinderen het straks nog mee zullen moeten doen.

Voorzitter, het is ook de straat van de vele mensen die ons vertelden dat ze blij waren met de winst uit Model Twee, en die uit Model Twee Plus.

Zestien januari troostte ik een mevrouw die naar de Krakeling was gekomen. Om het hoekje, uit het zicht, vertelde ze me dat ze eigenlijk niet naar dit soort bijeenkomsten durfde te komen, en moeite had zich daar te uiten. Ze woonde dertig jaar op de Elandsgracht. Vroeger was ze actiever in de buurt, maar na bedreigingen en verwensingen had ze zich teruggetrokken. De tranen stonden in haar ogen. Altijd, voorzitter, kwam de grimmigheid naar voren als het iets met parkeren te maken had. Afgelopen week mailde ze nog: ze hield haar mond maar in de buurt, want haar buurvrouw sprak al niet meer met haar, en de sfeer in de straat was intimiderend.

Voorzitter, per mail en anderszins hebben meerdere van dat soort berichten mij en mijn fractie bereikt. “Ik zeg niets meer, want ik wil mijn ruiten heel houden”, schreef een meneer die aan de Elandsgracht woont.

Het is, ook in de Jordaan, aan ons als raad om te zorgen dat participatie niet de lobby wordt van de hardste schreeuwer, maar het wegen van alle argumenten, zodat we tot een inrichting kunnen komen waarin balans tussen alle verschillende functies zit, en die zowel de toekomst, als grootstedelijke belangen recht doet.

Dat het nodig is om dat hier te doen blijkt te meer uit het feit dat niet iedereen zich in de buurt veilig voelt zijn mening te geven. Dit is dan ook geen kwestie van “de politiek tegen de Jordaan”, want de politiek, dat bent u zelf. Wij zitten hier ook voor de Jordaan.

Voorzitter, wij wegen als raad niet, omdat wij graag vanuit een ivoren toren gebaseerd op wensdromen de Elandsgracht bij elkaar zitten te hobbyen, maar omdat de kiezer ons hier neergezet heeft om die afweging te maken. En, voorzitter, dat doen we, gebaseerd op een afgewogen bestuurlijke lijn die keer op keer, in verkiezing na verkiezing, aan de kiezer, ook aan de kiezer in de Jordaan, wordt voorgelegd, en wordt gelegitimeerd.

Hoewel wij het dus toejuichen dat de initiatiefverordening door de initiatiefnemers wordt gebruikt om een ander model voor te leggen, kunnen en zullen wij niet instemmen met dat model.

Voorzitter, waar wij ons eigen model beschouwen als een combinatie van de beste ingrediënten uit de inspraak en de klankboordgroep, dat die elementen op een verstandige manier combineert, zo beter rekening houdt met de toekomst, en meer rust, balans, ruimtelijkheid en veiligheid in de straat brengt, is Model Nul het apert negeren van het hele participatieproces, door alleen de automobilist te bedienen, met de rug naar de toekomst, ten koste van de rust, ten koste van de balans, en ten koste van de ruimtelijkheid en de veiligheid.

Voorzitter, tot slot, in het burgerinitiatief staat met nadruk vermeld dat de Elandsgracht een gewone straat moet blijven. GroenLinks is van mening dat de term ‘gewoon’ geen recht doet aan de Elandsgracht. De straat heeft een ongeëvenaarde mix van bedrijvigheid, wonen, en verblijven. Dat is nu al zo, en dat blijft zo. Het blijft dus een straat voor ‘gewone’ Jordanezen, maar het is allerminst een ‘gewone’ straat. De straat is, is een verkeersader met een buurtkarakter en heeft zowel grootstedelijke als nationale aantrekkingskracht. Ook dat, voorzitter, is niet ‘gewoon’.

Het wordt tijd, voorzitter, dat we de straat de inrichting geven die recht doet aan het bijzondere en unieke karakter van de straat, en de unieke van rollen die de straat heeft in de buurt, in de economie, en in Amsterdam. Want meer dan drie miljoen euro uitgeven om de straat voor veertig jaar in te richten als openbaar parkeerterrein, voorzitter, dat is al helemaal niet ‘gewoon’.

 

Tweede termijn: Model Twee Plus

Voorzitter, Amsterdam is het hart van Nederland, Amsterdam Centrum is het hart van Amsterdam, en de Jordaan is het hart van Amsterdam Centrum.

De laatste jaren blijkt in alle discussies over de Jordaan, of het nu gaat om steigers, om horeca, om herinrichtingen of om hotelbeleid, dat dat hart verstopt aan het raken is. De druk op de openbare ruimte, en de druk op de bewoners van de Jordaan, is enorm. De voornaamste taak van deze raad lijkt steeds te zijn het zoeken van balans tussen verschillende functies en rollen, om die verstopping te voorkomen, en de Binnenstad toch leefbaar, bereikbaar, economisch gezond en toekomstbestendig te maken.

Voorzitter, de Jordaan is het hart van Amsterdam Centrum, en de Elandsgracht is het hart van de Jordaan. Dat is niet alleen in culturele zin zo, maar in hoge mate ook in economische zin. Voorzitter, de Elandsgracht is een winkelstraat voor buurtbewoners en voor mensen van heinde en verre, maar de Elandsgracht is ook een woonstraat, en de Elandsgracht is de voornaamste fietsroute tussen Amsterdam West en Amsterdam Centrum.

Dat, voorzitter, is de blik waarmee wij het voorstel van het DB hebben beoordeeld. De herinrichting moet in balans zijn, en recht doen aan alle functies en gebruikers. De herinrichting moet ook zoveel mogelijk kwaliteit aan de openbare ruimte toevoegen, op zo’n manier, dat deze de leefbaarheid, de bereikbaarheid en de economie bevorderen, zo veel mogelijk ingericht is op de groeiende stroom fietsers, en voor de komende veertig jaar kan volstaan.

Voorzitter, Model Twee, de voorkeursvariant van het Dagelijks Bestuur, voldeed daar in hoge mate aan: de brede stoepen vergroten de leefbaarheid en de economische aantrekkelijkheid van de straat, en bieden ruimte aan de groeiende voetgangers-stromen. De legere koppen op de middenberm en het hogere aantal fietsparkeerplekken vergroten de bereikbaarheid, en versterken de beleving van de straat.

Maar voorzitter, ook ruimte en rust zijn essentiële onderdelen van de leefbaarheid en de economische vitaliteit die wij zo belangrijk vinden. En juist op deze onderdelen zagen wij een mogelijkheid om het voorstel van het dagelijks bestuur te verbeteren. Door ervoor te kiezen het schuinparkeren op de middenberm ook in de nieuwe inrichting voort te laten bestaan blijft de ruimtelijke kwaliteit van de gracht in hoge mate bepaald door geparkeerd blik.

Door op de middenberm langsparkeren in te voeren, wordt die ruimtelijke kwaliteit aanmerkelijk verhoogd. Ook kan dit ruimte bieden aan andere functies, zoals speel en verblijfsruimte, of gewoon… ruimte….. Daarnaast was voor GroenLinks in onze afweging ook zwaarwegend dat langsparkeren voor fietsers een veiliger keuze is dan schuinparkeren.

In de eerste termijn betoogde ik al, dat als je als volksvertegenwoordiger oprecht vindt dat je een beter voorstel hebt, je verplicht bent dat voorstel te doen. Daar ben je voor. Dat wij een goed idee te laat gehad hebben, mocht voor ons dan ook per definitie geen reden zijn om het voorstel niet te doen.

Ook wij vonden het zwaarwegend dat aan het voorstel van het DB al een heel klankbordgroep-proces vooraf was gegaan, en dat ook de inspraak inmiddels plaats had gevonden. Niet, omdat je dan als raad niet meer de juridische of politieke vrijheid hebt om er toch een andere opvatting op na te houden, maar omdat het proces wat voorafging aan de totstandkoming van het herinrichtingsplan van het DB een lang en hoogwaardig proces was, dat van alle betrokkenen veel inzet en geduld heeft gevraagd.

Maar gezien het feit dat het voorstel dat wij in november deden gebaseerd is op alle elementen die uit het klankbordgroep- en inspraakproces kwamen, zijn wij van mening dat het recht doet aan de argumenten en ingrediënten uit dat proces: Model Twee Plus is immers een combinatie van de vrije middenberm uit Model Een en de brede stoepen van Model Twee, zoals die uit de klankboordgroep en het inspraakproces zijn gekomen.

Ook de mogelijke oplossing voor de auto’s die in de langsparkeervariant van straat zouden moeten kwam linea recta uit het participatieproces: inhuur van parkeerplaatsen in de Q-park voor vergunninghouders. In Model Twee Plus blijven zo dertig parkeerplaatsen op straat over. Volgens de telling van O+S genoeg om te voldoen aan de vraag vanuit parkerende consumenten.

Voorzitter, sinds november weten we, dat het inhuren van parkeerplekken in leegstaande commerciële garages een van de voornaamste oplossingen van VVD Wethouder Wiebes van de Centrale Stad is, en dat 1 van de opdrachten van die nieuwe systematiek nu juist het vrijmaken van schaarse ruimte op straat is.

En voorzitter, sinds december weten we, dat de gemeenteraad de Elandsgracht heeft aangewezen als onderdeel van het stedelijke Plusnet Fiets. Dat waren nieuwe, relevante feiten in de afweging die wij als raad moeten maken, en beide nieuwe feiten sterkten ons in onze overtuiging dat het beter kon, en beter moest.

In de commissie, op straat, en op de consultatiebijeenkomst in de Krakeling zijn meerdere zorgen geuit over dit voorstel, daar hebben we goed naar geluisterd:

Waren dertig parkeerplaatsen op straat wel echt genoeg om de toegankelijkheid van de winkels voor automobilisten te garanderen.

Voorzitter, wij hebben daar goed naar geluisterd, en voor deze twee hoofdbezwaren zijn door D66 en de PvdA, de mede-indieners van de motie, oplossingen aangedragen: door het invoeren van een winkelstraatregime neemt de autobereikbaarheid van de straat voor consumenten tijdens winkeltijden toe. Dit sluit ook aan bij het feitelijke gebruik door veel vergunninghouders; zij die de auto voor woon-werk verkeer gebruiken zijn meestal pas rond zessen weer thuis, en kunnen dan dus weer op de gracht terecht.

Toch bestond bij bewoners de vrees dat het winkelstraatregime teveel plekken zou onttrekken aan vergunninghouders. Ook daarvoor biedt de motie een oplossing, die is aangedragen door D66: door bovenop de dertig plekken voor de vrije middenberm nog eens 20 plekken in de Q-park te huren zijn er standaard meer plekken beschikbaar voor vergunninghouders. De ironie is dus, dat Twee Plus uiteindelijk voorziet in 180 parkeerplaatsen. 150 in de garage en 30 op straat, en daarmee niet alleen meer parkeerplekken biedt dan Model Nul en Model Twee, maar meer parkeerplekken dan er vandaag de dag aanwezig zijn.

Voorzitter, zoals u weet is GroenLinks van mening dat we winkelen met de auto nu niet bepaald moeten aanmoedigen in de krappe binnenstad, en dat zowel het autobezit als het autogebruik door bewoners waar mogelijk ontmoedigd zou moeten worden. Die autoluwe binnenstad is voor GroenLinks de manier om de verstopping van het Hart van Amsterdam te voorkomen.

Dat in dit geval door ons dan ook wordt ingestemd met het invoeren van een winkelstraatregime en het vergroten van de parkeerareaal mag u als teken opvatten dat wij zeer serieus hebben geluisterd naar de bewoners, de ondernemers, en onze collega’s in de raad.

Wat hier vandaag voorligt voorzitter, is dan ook allerminst een-of-ander ideologisch hobbyproject, maar een afgewogen voorstel, dat rekening houdt met de argumenten die naar voren zijn gebracht, en alle functies en rollen van de Elandsgracht op waarde schat.

Voorzitter, er is nog één ander argument, dat tegen Model Twee Plus naar voren is gebracht, wat niet tot een maatregel heeft geleid. Meermaals is genoemd, dat lege ruimte, of verblijfsruimte, kan leiden tot hangjongeren, en zwervers.

Dat is een argumentatie voorzitter, waar we eigenlijk niet zoveel mee kunnen. Niet alleen omdat jongeren mogen hangen, ook op de Elandsgracht, maar ook omdat deze argumentatie eigenlijk zoveel betekent als: “laten we overal maar auto’s parkeren, want straks gaat er in die openbare ruimte nog iemand verblijven die ons niet aanstaat”. Die visie delen wij simpelweg niet.

Voorzitter, naast bovengenoemde maatregelen verzoekt de motie ook om goede handhaving van het winkelstraatregime, en vraagt deze om goede afspraken met de Q-park over verlichting en veiligheid, en om een goede aanlooproute en bewegwijzering naar de garage, zodat alle randvoorwaarden gecreëerd worden om straks een goed functionerende straat te garanderen.

Voorzitter, wij hebben de argumenten rationeel gewogen, en de emotie gelaten voor wat het is. Wij waren en blijven van mening dat dit voorstel leidt tot de hoogste ruimtelijke kwaliteit, leefbaarheid, bereikbaarheid, veiligheid, en economische vitaliteit en dat Model Twee Plus recht doet aan de Elandsgracht als hart van de Jordaan voor bewoners en consumenten, voor autobezitters en niet autobezitters, voor nu, voor onze kinderen en voor de kinderen van onze kinderen.